Saopštenje za javnost Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve sa njegovog redovnog zasedanja održanog u Hramu Svetog Save u Beogradu od 13. do 17. maja 2025. godine

Ovogodišnje redovno zasedanje Svetog arhijerejskog sabora  Srpske pravoslavne crkve započelo je svetom sabornom arhijerejskom Liturgijom i prizivom Svetog Duha u Spomen-hramu Svetog Save na Vračaru u utorak, 13. maja 2025. godine, uz načalstvovanje Njegove sPatrijarha srpskog G. Porfirija i sasluživanje prisutne gospode arhijereja iz otadžbine i rasejanja.

Sutradan, 14. maja, u kripti Hrama Svetog Save na Vračaru, Sveti arhijerejski sabor je, pod presedništvom Njegove svetosti i uz učešće sve Visokopreosvećene i Preosvećene gospode eparhijskih arhijereja Srpske pravoslavne crkve započeo sa radnim delom zasedanja. Na početku prve radne sednice, po ustaljenoj praksi, episkopima se obratio Njegova svetost Patrijarh srpski g. Porfirije pozdravnim slovom, u kojem je, analizirajući ulogu Sabora u životu Crkve i ukazujući na značaj sabornog odlučivanja, između ostalog rekao:

„…Kada se sabiramo u Sabor, ne predstavljamo pojedinačne eparhije kao izolovane administrativne jedinice crkvenog upravljanja. Naprotiv, sabiramo se kao nosioci jednog i nedeljivog episkopata Hristovog, svedočeći o sabornoj punoći Crkve koja se projavljuje na svakom mestu. Naša sabornost nije pragmatičan mehanizam upravljanja preuzet iz sekularnih modela organizacije, već suštinski izraz same bogočovečanske prirode Crkve kao zajednice ljubavi u Duhu Svetome. Ovo sveto sabranje episkopa stoji kao živa ikona našeg zajedničkog sabornog iskustva i našeg jedinstva – svaki od nas duboko oseća da nije izolovana jurisdikciona vlast nad poverenom mu eparhijom već organski član istog Tela Hristovog, loza istog nebeskog čokota, smireni služitelj u istom domu Božijem. Ne sastajemo se, stoga, samo radi rasprave o administrativnim pitanjima crkvenog života već prvenstveno radi zajedničkog duhonosnog rasuđivanja o životu Crkve Hristove u našem istorijskom vremenu i prostoru… Nalazimo se u turbulentnim vremenima. Trenutno previranje u svetu, kao i u našoj otadžbini, iziskuje naše nepokolebivo jedinstvo. Sada više nego ikada moramo svedočiti da je Crkva sabor. Ona, dakle, sabira, ne deli, ne poistovećuje se ni sa jednim fragmentom; ona je celina vernog naroda, ona premošćuje razlike i miri. Drugim rečima, moramo svedočiti da jedinstvo Crkve prevazilazi sve zemaljske podele. To jedinstvo se čuva – ne pojačanim bavljenjem niti poistovećenjem sa svetovnim pitanjima i nedoumicama nego proročkom distancom od svih ovozemaljskih ‘sotiriologija’. Jedinstvo se čuva bratskim savetovanjem, poštovanjem našeg crkvenog Predanja i apostolske vere i molitve koje nas konstituišu kao Crkvu Hristovu.“

Ovogodišnje zasedanje Svetog arhijerejskog sabora proteklo je u atmosferi obeležavanja dva velika jubileja – 1.700 godina od Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji i 850 godina od rođenja Svetog Save, prvog srpskog Arhiepiskopa i prosvetitelja. Oba jubileja, od izuzetnog značaja kako za našu pomesnu Crkvu tako i za vaseljensko pravoslavlje, biće proslavljena u toku ove godine liturgijskim sabranjima, kao i naučnim skupovima, prigodnim akademijama, konferencijama, okruglim stolovima i izložbama u Beogradu i u eparhijama naše svete Crkve.

Razmotrivši izveštaje arhijerejâ o svetom i vrlinskom životu, pojedinih pravoslavnih hrišćana u našem rodu, potvrđenom ispovedničkim podvigom ili pak krvlju mučeništva, Komisija Svetog arhijerejskog sabora za pripremu predlogâ za proglašenje svetih Srpske pravoslavne crkve preporučila je Saboru da imena nekolicine svetih jerararha, sveštenika, monaha i vernih sinova i kćeri svetosavske Crkve unese u Diptihe svetih, što je Sabor, po rasmotrenju, sa radošću prihvatio, te imena ovih svetih objavljuje svojoj duhovnoj deci zarad podražavanja u vrlini i čvrstini vere. Liku svetih pribrojane su sledeće ličnosti: Nikodim (Milaš), Episkop dalmatinski, sa datumom praznovanja 4. oktobra/21. septembra; Ispovednik vere protosinđel Kiril (Cvjetković), ispovednik bezdinski i dalmatinsko-bokeljski, sa datumom praznovanja 12. oktobra/29. septembra; sveštenik Mihailo Barbić, paroh krtoljski, sa datumom praznovanja 22/9. januara; sveštenik Ilija Rodić, sa datumom praznovanja 9. maja/26. aprila; prepodobnomučenik Jovan Stjenički, sa datumom praznovanja 10. avgusta/28. jula svake godine; sveta i blažena Ana, majka svetog Vasilija Ostroškog, sa datumom praznovanja 13. maja/30. aprila; mučenici reškovački postradali od Turaka 1688. godine, sa datumom praznovanja 4. maja/21. aprila; prepodobnomučenici i mučenici rmanjski, sa datumom praznovanja 10. septembra/28. avgusta, i mučenici garavički i bihaćko-petrovački, sa datumom praznovanja 27/14. jula svake godine.

Izmenjen je datum praznovanja dece mučenika jasterbarskih i sisačkih: umesto dosadašnjeg datuma (26/13. avgusta) njihov spomen će se ubuduće obeležavati 13. jula/30. juna svake godine.

Ustanovljen je zajednički, jedinstveni spomen Sabora Svetih otaca koji učiše i koji se učiše reči Božjoj i molitvi na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu u Beogradu – 6. februar/24. januar, kada će se oni proslavljati zajedno nezavisno od njihovih pojedinačnih spomena. Isto tako ustanovljen je i datum praznovanja Obretenja moštiju prepodobnog Jakova Tumanskog koje će se obeležavati 21/8. oktobra svake godine.

Na ovogodišnjem zasedanju Svetog arhijerejskog sabora posebna pažnja je položaju i problemima Crkve kako u Srbiji i Republici Srpskoj, tako i u susednim državama i u dijaspori. Kao i ranijih godina posebna pažnja je posvećena izveštaju o stanju u našoj južnoj pokrajni – Kosovu i Metohiji. Nadovezujući se na ovu temu, a potvrđujući neraskidivu vezu sa izvorištem našeg duhovnog i nacionalnog identiteta, oličenu u ličnostima naših svetih vladara, Sabor je ustanovio i jedno novo odlikovanje – orden Svetog Kneza Lazara – koje će se dodeljivati članovima Crkve za opšte zasluge.

Sabor je pokazao i brigu oko unapređenja duhovnog života i organizacije naše Crkve u rasejanju. U tom duhu, Sabor je obratio naročitu pažnju izveštajima o arhipastirskom radu arhijerejâ u dijaspori, kao i o završetku pravnih i crkveno-pravnih procesa u Sjedinjenim Američkim Državama i u Velikoj Britaniji. Na isti način Sabor je konstatovao neophodnost da se nastavi proces crkveno-pravnog ujednačavanja i u pravnim sistemima drugih država širom dijaspore u kojima naša Crkva ima svoju jurisdikciju.

Saslušani su i analizirani izveštaji o radu Svetog arhijerejskog sinoda i eparhijskih arhijereja, kao i izveštaji o radu Patrijaršijskog upravnog odbora, Patrijaršijske biblioteke, Muzeja i Arhiva Srpske pravoslavne crkve, kao i dobrotvorne fondacije „Čovekoljublje“ i drugih fondacija, ustanova i službi Srpske pravoslavne crkve u proteklom periodu. U tom smislu Sabor je sa dužnom pažnjom i brigom razmatrao mogućnosti unapređivanja rada crkvenih zavoda i jedinica.

Sabor je takođe analizirao trenutno stanje i probleme crkvene prosvete. Istom prilikom saslušani su izveštaji o radu svih obrazovnih ustanova Srpske crkve, kao i izveštaj saborske Komisije kojoj je povereno da pripremi predloge za reformu plana i programa srednjoškolskog obrazovanja u bogoslovskim školama Srpske Pravoslavne Crkve.  Po saslušanju Sabor je uzeo sa odobrenjem na znanje zaključke rada odnosne Komisije i doneo odluku o uvođenju sistema četvorogodišnjeg srednjoškolskog obrazovanja u srpskim pravoslavnim bogoslovijama koje će sa primenom započeti već od 1. septembra školske 2025/26. godine.

Sabor je poklonio pažnju i pitanju izmenâ i dopunâ 14. i 15. člana Ustava Srpske pravoslavne crkve koji se tiču naziva eparhijâ i titulature episkopâ.

Sabor se, i ove godine pozabavio duhovnim posledicama ratnih sukoba širom sveta. Ovim povodom Sabor ponovo podseća relevantne međunarodne institucije na stradanje pravoslavnih  hrišćana u Ukrajini, Siriji, Palestini i kod nas, na Kosovu i Metohiji, apelujući pritom na sve koji imaju moć da spreče dalja krvoprolića, mržnju, netrpeljivost, nepravdu i bezakonje.

Tokom Sabora održana je i sednica Centralnog tela za dovršenje Spomen-hrama Svetog Save na Vračaru, kojom prilikom je primljen izveštaj ovog tela o svim dosadašnjim radovima izvršenim prilozima pobožnog naroda i uz pomoć države, kao i o preostalim radovima neophodnim da se izvedu u godini pred nama.

Sabor je tokom svog zasedanja, po već utvrđenoj tradiciji, učinio posetu Kraljevskom domu Karađorđevića, na poziv prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, u čije ime je kao domaćin Njegovu svetost Patrijarha i oce Sabora dočekao princ naslednik Filip Karađorđević.

U Svetom Sinodu mandat je prestao Njegovom visokopreosveštenstvu Mitropolitu braničevskom g. Ignjatiju i Njegovom visokopreosveštenstvu Arhiepiskopu gornjokarlovačkom g. Gerasimu, čime će oni postati članovi zamenici u narednom periodu. Kao članovi Sinoda u dosadašnjem mandatu ostaju Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit zvorničko-tuzlanski g. Fotije i Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit raško-prizrenski g. Teodosije, a za nove članove u predstojećem dvogodišnjem mandatu izabrani su Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit bački g. Irinej i Njegovo preosveštenstvo Episkop budimljansko-nikšićki g. Metodije.

Izvor: SPC